+- Özgür Satranç Forum (http://forum.satranc.biz)
+-- Forum: Satranç Genel (http://forum.satranc.biz/forumdisplay.php?fid=3)
+--- Forum: İletmek İstedikleriniz (http://forum.satranc.biz/forumdisplay.php?fid=17)
+--- Konu Başlığı: Anlaşmalı beraberlik satranç sporuna ve satranççıya saygısızlıktır (/showthread.php?tid=4527)
Anlaşmalı beraberlik satranç sporuna ve satranççıya saygısızlıktır - Feti - 10-07-2017
Satrançta anlaşmalı beraberlik konusuyla ilgili bir satranççının makalesini yayınlayacağımı bildirmiştim. Sözümü tutuyorum. Aşağıdaki yazı internetten alınmış olup İngilizceden tercüme edilmiştir. Eksiklikler, yanlış anlamlar olabilir. Okuyucunun orijinal yazıyı okumalarını tavsiye ederim.
Link : thechessdrum.net/65thSquare/DrawOffer/DrawOffer3.html
Anlaşmalı beraberlik sadece ülkemizde değil kapitalizmin, bireyselliğin zirve yaptığı ABD’de bile sorun olarak görülüyorsa üzerinde uzun uzun düşünülmeye değer.
Uzun bir yazı olduğundan okuyucunun sıkılmaması için foruma küçük parçalar halinde kaydetmeyi düşünmüştüm. Ancak ara vermelerde anlam kopukluğu olabilir düşüncesiyle tüm makaleyi bir defada kaydetmeye karar verdim. Yine de sıkıcı olursa kusuruma bakmayın.
Berabere Teklifinin Sonu
GM Maurice Ashley
Tüm satranç hayranlarına,
Son zamanlarda satrancı seven hepimiz tarafından tartışılmasına ihtiyaç duyulduğuna inandığım satrançtaki bir uygulamayı düşünüyorum, yani berabere teklifini. Bu konu, esas olarak iki olay yüzünden zihnimi meşgul etmeye başladı : 2003 ABD Şampiyonası ve yorumcu olduğum Kasparov-Deep Junior maçı. İlkinde, liderlik ve derece için son tura giren 8 oyuncu ilk derece ödülü olan 25000 doları kapmak için ilk dört masanın üçünde berabere teklifleri yapıldı ve teklifler hızlı bir şekilde kabul edildi. İkincisinde, milyonlarca satranç hayranının ve halkın hayal gücünü yakaladıktan sonra, oyuncular gerginliğin zirveye ulaştığı bir pozisyonda beraberlik yapmayı kabul ederek herkesi şaşkına çevirdiler.
Sanırım, her iki durumda da ortaya çıkan acı tepki olmasaydı, konunun üzerinde fazlaca durmayabilirdim. Baş organizatör, Erik Anderson, Seattle da şok oldu, öfkelendi ve derinden hayal kırıklığına uğradı. Olayın önderlerinin (Shabalov ve Akobian hariç olmak üzere) tüm sponsorluk parasıyla bağışçılara ve satranç hayranlarına berbat bir şekilde hakaret ettiklerini hissetti. Ayrıca, bunun, milletimizin en iyi oyuncularının oyunun ne hakkında olduğunu göstermeleri için kaybolmuş bir fırsat olduğunu belirtti. Öfkesi, iki gladyatörü dövüş ruhları için 5.000 dolar bonusuyla ödüllendirerek onu daha da cömert olmaya itti (!). Sonunda, ona asıl zarar veren şeyin, çocuklarından birinin berabere tekliflerini, gerçek yarışmadan önce sonucu belirlediği için, hile olarak yorumlaması oldu.
Adam ve Makine eşleşmesi durumunda reaksiyon daha da kötüydü. Bu maç reklamların zirvesine ulaştı ve ilk oyunun anlatıldığı 45000 i aşkın haber yazılarıyla internet çağımızda tartışmasız bir şekilde en kapsamlı satranç olayıydı. Daha da şaşırtıcı olanı, önde gelen spor network yayıncısı ESPN2 olayı Amerika genelinde canlı olarak yayınlamak için bir ekip gönderdi. Satranç için yaklaşık 400.000 hane ayarlandığı için harika bir an oldu. Tabii ki bitiş hayal kırıklığı yarattı. Dahili izleyiciler boğuk bir sesle yuhalarken ben ve beraberimdeki güzel ve ikna edici konuşan yorumcu Yasser Seirawan TV izleyicilerine bu durumu anlatmak için çabaladık. Hayatlarında bir piyona dahi hiç dokunmamış ama üç saat boyunca (hayal edin) izlemiş olan kayınvalidem ve kız kardeşi bile iki rakip tarafından üzerinde önceden anlaşmaya varılan bazı durumlar olduğu görüşünü dile getirdiler. Her ikisine de rakiplerin hiç birisinin böyle bir anlamsızlığa ortak olamayacaklarını anlatmaya çalışırken Amerika’da diğer izleyicilerden ne kadarının aynı şeyi düşündüklerini merak ettim.
Hayatımı yalnızca oynamakla kalmayıp aynı zamanda satrancı halka sevdirmek için adamış birisi olarak, oyun hakkında çok olumsuz bir şekilde konuşulduğunu duymak beni incitti.
Kasparov daha sonra şaşırtıcı bir açık sözlülükle sadece “kaybetmek istemediğini" açıkladı.
Hemen hemen her oyunda Deep Junior'dan aslında daha iyi oynamış olmasına rağmen maçın makinanın taktik sihirbazlığıyla bağlanmasından sonra, şaşırtıcı güçlerinin bile son oyunda zayıflamasından endişe etmişti. Önemli oyunlarını kaybetmiş olanlarımız bu duyguyu iyi bilir.
Yine de, eğer satranç popülerlik kazanmışsa, bunun Kasparov'un kariyerinin başlangıcından itibaren takdire şayan misyonunu gerçekleştirmesiyle olduğu yaygınlık kazanmış ise de, berabere teklifi konusunun ele alınması gerektiğini düşünüyorum.
USCF'deki Tom Brownscombe'ye bir telefon görüşmesi yaptığımda, bana "Ciddi bir çekişme, başlamadan önce beraberliği kabul etmenin etik ve sportmence olmadığını” açıklayan USCF kural kitabının 14.b.6. kuralını okudu. Açıkçası, bu kuralın var olduğunu bile bilmiyordum. Ama bunun söyleniş şekli kuralın hiç kavranılmadığı, dikkate alınmadığı anlamını taşıyor. Bunun ötesinde daha temel bir soruna değinmiyor : Satrançta neden berabere teklifi yapmamıza izin veriliyor ? Bunun hangi noktaya gelmesine izin verildi ? Tom bu sorunun cevabını bilmiyordu ancak beni USCF Başkanı ve satranç tarihçisi John McCrary’ye yönlendirdi. Ona sorduğumda 50 hamle kuralının ve üç hamle tekrarının kaynağının ne olduğunu hemen anlattı. Fakat berabere teklifinin nereden kaynaklandığını hatırlayamadı. Araştıracağına söz verdi. Bu yazışmalarımız aşağıdaki e-postayı almamdan çok önce değildi.
“Maurice,
Sorunuz tam olarak araştırma konusu haline geldi ! Standart kaynaklarımda bir şey bulamadım. Bundan dolayı eski kitaplarımda hızlı bir araştırma yaptım ve şunları buldum : Ortaçağ satrancında beraberlik tanımlanmış fakat görünüşte yalnızca basitleştirilmiş oyun sonlarında, her iki tarafında kazancı zorlamasının açıkça imkansız olduğunun açık olduğu durumlar için tanımlanmış. Shatranj literatüründe oyununun son evrelerinden daha erken evrelerinde beraberlik için belirli bir referans yok. Hatta 18. yüzyıla kadar bile, çok basitleştirilmiş oyunsonları dışında, anlaşmalı beraberlik yok gibi gözüküyor. Oyunları 1400 lü yıllara kadar kaydetmesine rağmen Oxford Ansiklopedisi satranç kısmında en erken beraberliğin devamlı şah çekerek 1750 de olduğunu yazmaktadır. Staunton El Kitabı (1848) yalnızca kuvvetler büyük ölçüde sadeleştirilmişse, Şah+Vezir ve Şah+Vezir gibi durumlarda beraberlikten bahseder. Anlaşmalı beraberlik için bulabildiğim en eski kaynak anlaşmalı beraberliğe her zaman izin veren 1897 deki Amerikan Satranç Yasasındaydı.”
Şüphesiz ki, iyi oynanmış bir oyunda beraberlik doğal bir sonuç olabilir. Havai fişeklerin cansız bir konuma sıçrayabilmesi için rüzgâra karşı dikkatli davranan iki oyuncu slam yaparken bazıları şikayetçi olacaktır (bunun güzel bir örneği için Tate-Ashley, New York 1993'e göz atın). Fakat formalite icabı üstünkörü yapılan özellikle 10 yada 12 hamle sonra berabere teklifi tuhaf görünmektedir. Bir basketbol maçının birkaç dakika oynandıktan sonra her iki tarafça anlaşılarak bitirilmesini hayal edin. “Biliyorsunuz, uzun bir uçuşumuz oldu, oyuncularımız geçen akşam oynadılar, biraz yorgunlar. Berabere yapmak ister misiniz, böylelikle hep beraber dışarı çıkıp birer bira alabiliriz ?” Bu sadece gülünç ve saçma bir şey değil, aynı zamanda bazı yerlerde taraftarlar isyan başlatabilir ! Beraberliğe izin verilen sporlarda bile (futbol, hokey ve şaşırtıcı biçimde Amerikan futbolu) biraz yetersiz bu sonuçtan kaçınmak için girişimlerde bulunulur. Diğer çoğu spor branşları sorunu açık ve net bir şekilde çözmektedirler : Basketbolda üç veya dört uzatmaya gidilebilir, beyzbolun extra vuruşları vardır, tenisin eşitlik bozması vardır ve golfun bir çeşit playofu vardır. Tabii ki, beraberlik bazen kaçınılmaz bir sonuç olduğu için satranç farklıdır. Tahtada yalnızca iki şah kalırsa birkaç dakika daha eklemek fark yaratmayacaktır. Ters renkli fil oyun sonlarının yanı sıra birçok kale oyun sonlarını oynamak anlamsızdır. Beraberlikler oyunumuzun doğal bir parçasıdır ve eğer intihar etmeyecekseniz birçok pozisyonda kazanç için oyuna devam etmek aptalcadır. Bununla beraber, daha açığa çıkarılacak gizemleriyle birlikte hayat dolu bir pozisyonda berabere teklifi satrancın bütünü içinde en çok suiistimal edilen bir kuralıdır. Bunun bir kural olarak adlandırabileceğinizden emin değilim : Bu daha çok düzenlenmiş bir uygulama gibidir veya bu durumda yeterince düzenlenmemiş bir uygulama gibidir.
Şimdi beni yanlış anlamayın : Beraberlikten nefret ettiğim kadar bu uygulamayı kötüye kullanmaktan suçluyum. İlk olarak Foxfoods da iki sefer berabere kaldığımda son tur öncesi dolayısıyla beraberlik teklif edildi (birisinde rakibim nezaketle teklif etti, öbür seferinde barışı öneren bendim). Bermuda Açılışındaki ilk beraberliğim hızlı bir beraberlik teklifiydi. Çok kuvvetli GM lere karşı bu üç durumda rakiplerim benim ortalama bir ödülü kaybetmek üzere olduğum hususunda endişeli olduklarından emin olmadan tura girmiştim. Bununla birlikte 2002 de King Island’da son tura yarım puan önde ve tek olarak girdiğimde kendim için ağır bir mücadeleyi beklerken çılgına döndüm. Savaş ruhlu olarak bilinen bir GM olan rakibimin beyaz olmasına rağmen bana erken beraberlik teklif ettiğinde şaşkınlığımı tahmin edin ! Bir gece önce dışarıda olduğunu ve oynamak için çok yorgun olduğunu söyledi. Benim beraberliğimi gören, Amerikanın en güçlü oyuncularının yer aldığı ikinci ve üçüncü masalarda da beraberliklere gidilmesi hikayeyi daha da tuhaflaştırdı. Birisi yorgunluktan dolayı, diğeri arkadaşlıktan dolayı. Bu arkadaşlık özrünü biliyorum çünkü iyi arkadaşım Josh Waitzkin ve ben, babasının organizatörlerin bizi aynı turnuvaya davet etmeyi durdurabileceklerini söylemesinden önce, oyunlarımızı rutin bir şekilde berabere yapardık. Enine boyuna konuştuk. Bize acı vermesine rağmen, arkadaşlığımızın rekabete dayanacağına karar verdik. İlginç ve garip biçimde, oyunlarımızın sanırım her altı veya yedisinden sadece ikisi belirleyiciydi.
Bütün bunları söylüyorum çünkü nasıl bir büyünün altında olduğumuzu kavramam 20 yıldan fazla zamanımı aldı. Beraberliğin herhangi bir zamanda teklif edilebileceğini ne zaman öğrendiğimi hatırlayamıyorum ve kesinlikle onu sorguladığımı hatırlamıyorum. ’Filler diyagonal olarak hareket eder, oyunun amacı şahı mat etmektir ve ne zaman istersen berabere teklif edebilirsin.’ Düşük seviyeli birçok gençler şampiyonalarında kuralı yeni öğrenen bir çocuğun bunu kullandığını ve diğer çocuğu neredeyse taciz edercesine ve hemen her hamlede berabere teklif ettiğini görürsünüz !
Ne yazık ki, berabere teklifi daha çok dürüst olmayan bir şekilde kullanılmaktadır. Yakın zamanlarda, anlaşıldı ki, Bobby Fischer, Sovyetlerin birbirleriyle hızlı beraberlik yapmak için Curacao’da önceden anlaşma yaparak kendisi için birlik oluşturduklarını söylediği zaman başından beri haklıydı. (Korchnoi aynı olaydan dolayı kendisinin de bir kurban olduğunu söylemiştir). Komplo kurarak gizlice anlaşan bu oyuncuların adları satranç taşına elleri dokunan en büyük oyuncular arasındaydı. Bazıları bunun sadece iyi bir turnuva stratejisi olduğunu iddia edebilir. Gerçekten birbirlerini yenmeye çalışsalar, sonuç da aynı şekilde sona ermiş olabilir. Neden daha sonra kullanmak için biraz enerji tasarruf etmeyesiniz ve uzun oyunlar oynamaktan dolayı biraz daha yorgun olan oyunculara karşı tasarruf ettiğiniz enerjinizi kullanmayasınız ? Tüm bu rasyonelleştirmeler bir yana, hepimiz biliyoruz ki, bu yanıltıcı argüman, sporu o kadar büyük yapan her unsura çarpıyor. Günümüzün profesyonelleri oyunu bağlama işinde değillerken, en yüksek seviyelerde bile hala erken beraberlik salgınının sürdüğünü görüyoruz.
Bir an için büyük bir turnuvanın son turu olduğunu düşünün ve Oyuncu X sahaya yarım puan önde giriyor. Korkunç bir turnuva geçiren rakibi Oyuncu Y oynamayı gerçekten umursamıyor. Masaya otururlar, saati çalıştırırlar, birkaç hamle yaparlar ve sonra Oyuncu Y yenilgiyi kabul ederek oyunu terkeder. Tabii ki, bir curcuna olur ve muhtemelen oyuncunun gelecek turnuvalara girmesinin yasaklanmasıyla sonuçlanır. Şimdi senaryoyu değiştirelim ve iki oyuncunun beraberlik için anlaştıklarını söyleyelim. Oyuncu X hiçbir şey yapmamış olsa bile en azından ilk defa berabere kaldığı için büyük ihtimalle sadece söylenmeler, homurdanmalar ortaya çıkacaktır. Evet, Oyuncu X önceki turlarda iyi oynamasına rağmen bu duruma neden olur fakat bu bir şeyi değiştirmez. Takımlar, büyük müsabakaların finallerine önceden bir kere ulaştıklarından, gümüş tepsi içinde unvanı ele geçiremeseler de tekrar ulaşmak için sürekli olarak iyi oynuyorlar Satrançta tutum şudur : “Bunu yapabiliriz, neden olmasın ?”
Bunun ele alınması gereken ciddi bir sorun olduğunu kabul edersek bir sonraki soru “Bunun için ne yapılabilir ?” olmalıdır. Eski Dünya Kadınlar Şampiyonu Susan Polgar ile bu konuyu gündeme getirdiğimde, eski Sovyet ve Macar şampiyonalarında oyuncuların otuz hamleden önce beraberlik teklif etmesine izin verilmediğini hatırladığını belirtti. Ayrıca Linares’in organizatörü Rentoro’nun oyuncularla yaptığı anlaşmalarda ilk zaman kontrolünden önce berabere yapmalarına izin verilmediğini hatırlattı. Başlamak için güzel bir nokta olduğunu kabul ediyorum fakat onun yerine niçin 50 hamleden sonra olmasın ? Zaten 50 hamle kuralımız var bundan dolayı uyum sağlanır. Beraberlik teklifinin tamamen ortadan kaldırılmasını istemememin nedeni oynamanın gerçekten hiçbir anlamının kalmadığı oyun sonu durumları gerçeğini bilmemdir. 50 hamle makul bir uzlaşı gibi görülmekte ise de birisinin 60 veya 70 demesine karşı değilim. Burada esas konu gerçek bir oyun oynanmasıdır.
Paul Truong, görüşmemiz sırasında Susan ve bana, eğer oyuncular berabere yapmak isterlerse onları engellemenin imkânsız olduğunu söyledi. Her zaman devamlı şah çekilen veya 3 hamle tekrarı ile biten bir oyun oluşturabileceklerdir. Bu doğrudur fakat oyuncuların büyük çoğunluğunun daha onurlu olduklarını sanıyorum. Erken beraberliklerin hemen hemen hepsi önceden anlaşmaya bağlı değil fakat çoğu kolaylık olması ve kaybetme korkusundan dolayıdır. Eğer oyuncuların erken beraberlik yapmalarına izin verilmezse onlar bu düşüncelerini zihinlerinden basitçe sileceklerdir ve sadece satranç oynayacaklardır. Doğal olarak ne kadar yaşlıysanız kural değişikliklerine o kadar zor adapte olacaksınız. On yıl sonra bizim yıldızlarımız olacak olan on yaşındakilerin hiçbir sorunu olmayacaktır çünkü başka bir durumu daha önceden bilmemiş olacaklardır. Ajurneyi düşünün : Bugün oyunlarınızın ilk zaman kontrolünden sonra ajurne olacağı kimsenin umurunda değildir ( Kramnik’in bu ölü uygulamayı Deep Fritze karşı maçında diriltmeye çalışmasına rağmen). Bugünün genç oyuncularına, Botvinnik’in devam etmekte olan bir maçı durdurabileceğini, yardımcılarıyla beraber pozisyonu birkaç saat boyunca analiz ettikten sonra onun için iyileştirilmiş pozisyonla geri gelip oyuna devam edebileceğini söylediğinizde sizi deli sanacaklardır. Tabii ki, bilgisayarlar bu gülünç uygulamanın ölümünü hızlandırmışlardır ama bir zamanlar o kadar gülünç değildi, sadece kural olduğu gibi kabul edilmişti.
Onurlu olmayan oyuncular için bile organizatörlerin mesajı göndermeleri mümkündür. Arkadaş oldukları bilinen iki oyuncu arasındaki oyun devamlı şah çekmelerle sonlanmışsa oyuncuların cezalandırılmasından uyarı yapılmasına kadar birçok şey yapılabilir. Her şeyden önce oyunların hızlı şah çekmelerle sonlanması alışılmış bir şey değildir. Bundan dolayı böyle bir şey tekrar oluşursa gizli anlaşma, hile açığa çıkacaktır. Tüm oyuncuların %99 unun onurlu olduklarını sanıyorum ve buna benzer bir şey yapacaklarını düşünmüyorum. Fakat buna rağmen FIDE ile ulusal federasyonlar arasında bazı güçlü önlemler alınması hususunda mutabakata varılmalıdır.
Olası her durumu detaylıca düşünmemiş olduğum için kesin çözümü bildiğimi iddia etmiyorum. Ümit ederim FIDE bu konuyu gelecek toplantılarının birinde ciddi bir şekilde ele alır. Mr. Ilyumzhinov’un oyunun daha geniş kitlelerce ulaşılabilir olması için birçok yöntem üzerinde çalışıyor olduğunu biliyorum. Bazı yöntemler sınırlı da olsa başarıyla karşılandı. Belki berabere tekliflerini düzenleme düşüncesi kurallaştırılarak uygulanması kolay değişikliklerden biri olacaktır. Şüphesiz ki, dünyanın en iyi oyuncuları anlaşmaya varabilirlerse bu değişiklik hızlandırılabilir. Satrancın iyiliği için onların bunu yapacaklarını ümit edebiliriz.