Türkçe Satranç Sözdizimi

[mube]

Merhaba

Fotress için barikat uygun bir kelime.

desperado ile wind mill için konuşup araştırabiliriz ama ingilizceye teslim olmaya hayır?

Esas sorun ingilizcede 300.000 kelimeye karşın türkçede 50.000 kelime olduğu söyleniyor.
Bu konuda belki gayret sarfetmeliyiz.Şurası gerçek ilk kelimeyi bir kaç kişi söyledikten sonra
bu kelime yerleşmeye başlıyor.Eğer bu kelime ingilizce kökenli olursa ingilizce türevi bir kelime yada türkçesini
bulan olursa türkçe oluyor.

İngiliz ,almanı fransızı kabul etmiyor senide kaale almıyorken biz niye ingilizceye tav olalım?

Burada ki hazırlanacak olan sözdizimi milat olabilir.Türkçeye katkı olabilir.Tarihi bir fırsat yani.

Selamlar , Saygılar...

[H Mustafa Demir]

Merhaba

Fotress için barikat uygun bir kelime.

desperado ile wind mill için konuşup araştırabiliriz ama ingilizceye teslim olmaya hayır?

Esas sorun ingilizcede 300.000 kelimeye karşın türkçede 50.000 kelime olduğu söyleniyor.
Bu konuda belki gayret sarfetmeliyiz.Şurası gerçek ilk kelimeyi bir kaç kişi söyledikten sonra
bu kelime yerleşmeye başlıyor.Eğer bu kelime ingilizce kökenli olursa ingilizce türevi bir kelime yada türkçesini
bulan olursa türkçe oluyor.

İngiliz ,almanı fransızı kabul etmiyor senide kaale almıyorken biz niye ingilizceye tav olalım?

Burada ki hazırlanacak olan sözdizimi milat olabilir.Türkçeye katkı olabilir.Tarihi bir fırsat yani.

Selamlar , Saygılar...

ingilizceye tav olalım diye birşey yazılmadı. tüm satranç dünyasının kabul ettiği kelimeleri değiştirmeye çalışmak saçmalıktır.

zugzwang almanca bir kelimedir. ingilizce kitaplarda da geçer
fiançetto italyanca kelimedir, ingilizce kitaplarda da geçer.

windmill için de konuşmaya gerek olduğunu düşünmüyorum.neredeyse tüm Türk satranç camiası buna değirmen derken yeni birşeyler mi atılacak ortaya.

[mube]

Merhaba

wind-Mill - kelime anlamı yel değirmeni.Yani ingilizceden direkt çeviri,oysaki mill öğütmek anlamındadır.Tahtada yapılan manevraya bir nesne ismi vermek ingilizcede uygun olabilir ama türkçede bir fiil tanımlamak daha doğru geliyor bana.Yani "Kale öğütmeye başladı gibi",Kale öğütmeyi tehdit ediyor gibi" oysa bu cümleleri değirmen kelimesi ile yapamayız.Yani bazı kelimeleri ingilizceden direkt çeviri değil de tahtayı düşünerek adlandırmalıyız.Buda bu konunun açılma sebeplerinden .

Zugwang - Hamle sıkışması çok uygun gözüküyor.( Zeitnota zaman sıkışması diyorsak buna neden demeyelim)
Fiachetto - Köşe filini çok benimsedim.(Fianchettoyu çocuklara anlatmak zor.)

Satranç dünyasında maalesef böyle çalışmalar olmadığından kağıt üstünde tav olmasak bile klüplerde tav olunduğunu görüyoruz.Toplumun kabul ettiğini değiştirmek kişilerin yapabileceği bir şey elbette değildir.Ama bu konu bile bir kaynaktır.Düşünsenize çevirmen böyle bir sözdizini bulamadığı için kelimeyi olduğu gibi kullanıyor yada kendisi bir şey uyduruyor. Sonrada bu kitabı okuyan bunu toplumun kabul ettiği kelime sanıyor.

Bence görüşlerimizi konuşmaya devam etmeliyiz.Konu önemli.

Selam ve Saygılarımla...

[mube]

Merhaba

zwischenzug için önerisi olan var mı acaba ?

Selam ve Saygılarımla...

[Ozgur_Akman]

Ara hamle. Almancam hiç de iyi değil ama bildiğim kadarıyla mükemmel bir tercüme.

[mube]

Merhaba

Zwischenzug = Ara Hamle

Biltz = Yıldırım Satranç diyebilirmiyiz?

Selam ve Saygılarımla....

[Oktay ERTAN]

Tekrar merhaba,

1) Zwischenzug'un tam ve oturmuş karşılığı ara hamledir. Bu kavram yıllardır kullanılmaktadır.
Benim esas anlamadığım nokta, özellikle İngilizce videolarda "zwischenzug" sözcüğünün kullanılmaya devam edilmesidir. Oysa İngilizcede bunu tam anlamıyla karşılayan bir kavram var: in-between move.

2) Sayın mube,
Desperado kavramı kaybeden tarafın umutsuzca çırpınışını ifade eder. Feda tanımınızda haklı olmakla birlikte olayın özünü gözden kaçırıyorsunuz. Mustafa Bey'in hatırlatması yerinde. Tek sözcükle bu anlamı vermek zor, ancak bazı önerilerim var: "çırpınış fedası", "umutsuzsuzluk fedası" veya "son karışıklık fedası" gibi karşılıklar düşünülebilir.

3) Sayın mube,
Windmill'in tam ve oturmuş karşılığı değirmendir. Eylem olarak öneriniz var ancak gözden kaçırdığınız birşey var ki, "windmill" bir eylem değildir. Dolayısıyla eylemleştirme çabanız bana gerekli gelmedi.

4) Fianchetto kavramı için köşe fili fena durmuyor. Kenar fili çevirisine ise katılamayacağım, çünkü akla çaprazdan ziyade dikey geliyor. Hintli fil de hiç fena bir çeviri değil, kavramı veriyor.

5) Fortress için barikat çok iyi bir çeviri gibi duruyor. Hisar kavramı da anlam eşitliğini sağlayan, yeterli bir çeviri. Tek çekincem, yeni neslin hisar sözcüğünün anlamını bilememe olasılığı.

6) Tüm arkadaşlara yönelik birkaç cümlem olacak:
a) Kavramların "tek" karşılığını bulmaya çalışmaktan vazgeçmeliyiz. Yeri geldiğinde tekrardan kaçınmak adına farklı kavramlar anlatıma zenginlik katar.
b) İkinci bir konu, tek kelimeyle her kevramın çevirisini yapmak her zaman mümkün değildir. Dilin esnekliği bu noktada devreye girer. Anlamca denk bir tamlama, tek sözcüğün anlatamadığı birçok şeyi anlatabilir. Tek kelime zorlamasına girdiğimizde kimsenin bilmediği, tuhaf kelimelere başvurmak zorunda kalırız ki, okuyanlar açısından oldukça tatsız bir durumdur.
c) Herkes burada bildiği kadarını yazıyor, okuyor. Fikir ayrılığı durumunda lütfen tansiyonu yükseltici ifadelerden kaçınalım.

[Oktay ERTAN]

Blitz'in tam karşılığı yıldırımdır. Bu kavram yıllardır kullanılmaktadır.
Esas sorun "lightning" veya "bullet" kavramlarının çevirisidir. Önerisi olan?

---

Hoş bir tesadüf, bugün Chessbase sitesinde haberleri okurken "swindle" sözcüğü bir kez daha karşıma çıktı:
"... Cast your mind back a year and you will recall that Vlad was Hikaru’s swindle victim in the semi-final of the 2013 London Classic Super 16...."
2013 Londra Klasik Süper 16 turnuvasında Nakamura'nın Kramnik'i bir punduna getirip yendiği anlatılıyor.

Kaynak: http://en.chessbase.com/post/nakamura-wi...rapid-play

[mube]

Merhaba

Zwischenzug – Ara hamle

Desperado – Acımasız haydut, acımasız , haydut, çırpınış fedası, umutsuzsuzluk fedası ,son karışıklık fedası, (Bence hala tam olarak oturmadı.Başka öneri ?)

Wind –mill – Değirmen , Öğütücü ( değirmen kelimesine katılmıyorum.Öğütücü daha kullanışlı gibi , “Rook threads a wind-mill” cümlesini Kale bir değirmen tehdit ediyor şeklinde çeviremeyiz.Fakat Kale öğütmeyi tehdit ediyor diyebiliriz.Değirmen nesnedir.Burada Kaleye ayrıca bir de değirmen diye isim takmak yerine Kalenin eylemini anlatmak bana daha uygun geliyor.Kale önüne çıkanı öğütür.)

Fianchetto – Köşe Fili

Fortress – Barikat

Swindle konusunda haklısınız.Cümlenin şekline göre punduna getirmek kelimesi,hapsetmek,kafeslemek şekline de dönüşebilir sanki.

Blitz – Yıldırım

Bullet – Hızır olabilir mi?

Son olarak , Bir kelimeye birkaç kelimenin anlamını yükleyerek anlaşabilmek büyük başarıdır.Daha öncede söylediğim gibi 300.000 kelimeye 50.000 kelime ile mücadele ediyoruz.İşimiz kolay değil,Çanakkale savaşı gibi , birkaç kelime ile ifade etmek çeviride zorluk, yazımda zorluk, anlatımda zorluk demektir.Asıl zorluk yeni kelime üretme mekanizmasının olmayışı.Oysaki köklü dillerde kök den kolayca üretme yapılabiliyor.Biraz yaratıcı da olmalıyız.

Herkes bildiğini yazıyor tabii ki , ama bilgi birikimi ve deneyimi daha çok olan kişiye saygı mı gerekir yoksa hakaret mi gerekir? Buna cevap vermeliyiz.Şahsına alındığı şeyleri o daha doğmadan önce satranç oynayanlar arasında klüpte duydum , gördüm , o yüzden örnekliyorum desem inanmaz ama sanki ilk defa kendisi ortaya çıkarmış ama eleştirilmiş gibi alınılıyor maalesef.Ondan sonra uslup bozukluğu, yakıştırmalar , rencide etmeye çalışmalar v.s.Neredeyse ratingin kadar konuş diyecek halbuki bilse ratingimi şaşar kalır.O zaman da neye saygı gösterecek belli değil.Şunu öğrenmemiz lazım " Hiç bilenle bilmeyen bir olur mu?"

Rating – konusunda önerisi olan var mı acaba ?

Selamlar ve saygılarımla….

[Miyazaki]

Sayın Mube
Kafanızdan bazı şeyleri uydurmaya (yerleştirmeye) çalışmak yerine yıllardır satranççıların hangi kelimeleri ne için kullandığını araştırmanız daha iyi sonuç verir diye düşünüyorum.
Siz yerleşmiş bir türkçe ya da yabancı kelimeyi değiştirmeye çalışıyorsunuz.
Değirmen var, o yüzden öğütücü bana tuhaf geliyor.
Bullet internet ile birlikte daha çok rastlanan bir kavram oldu, her zaman 5 dk ve altı yıldırım denilince anlaşılan oyun sınıfıdır.
Size bir örnek fork nedir?

[Oktay ERTAN]

Sayın mube,
Desperado için çırpınış fedası gayet iyi bir çeviridir. Kendim yaptım diye söylemiyorum.
Haydut, acımasız vs. gibi alakasız zorlamalara girmenizi anlayamıyorum.

"The rook threads a windmill" cümlenizde "The rook is threatening (threatens) with a windmill." demek istediniz herhalde. Zira "thread" konu veya forum başlığı demektir, tehdit etmek anlamında "threaten" sözcüğü kullanılır. Bakınız efendim, hala "windmilling" falan demiyor. Yani ortada bir eylem değil, NESNE var. Cümledeki eylem değirmen değil, tehdit etmektir. Yani eylemleştirme çabanız, özellikle satranç dünyasının yabancısı olduğu bir terimi zorlamaya çalışmanız ilginç. Bu arada yukarıdaki cümlenin çevirisi "Kale değirmen (manevrası) yapmakla tehdit ediyor." şeklinde yapılabilir.

Rating için kuvvet derecesi zaten kullanılmakta. UKD'nin açılımı ulusal kuvvet derecesidir.
ELO'ya pek dokunmamakta yarar görüyorum. Oturmuş bir kullanımı var.

Sayın mube, birşeyleri beğenmediğiniz, şu oldu, şu olmadı dediğiniz durumlarda bariz bilgi eksiklerinizin oluşu herkesin dikkatini çekmekte. Bilenlere kulak vermek bu noktada daha yararlı olabilir.

[Ayhan Mansız]

Desperado ve manyel terimlerine hiç bir kitapta rastlamadım. Sanırım konuşma dilinde bulunan bir çeşit satranç argosu. Bu bakımdan bunların karşılığı olarak Türkçe kelimeler bulmak gerekli midir? Öte yandan sadece ben rastlamamış da olabilirim.

Kombinezon kelimesi için ne buyrulur?

Çeviri bir satranç kitabında rastlamıştım. Yanılmıyorsam Ali Karatay'ın çevirisi "Sarançta Büyük Ustalar ve Modern Görüşler" kitabında "Kombinezon" karşılığı olarak "Bireşim" kullanılmış. Tepkileri tahmin edebiliyorum, kombinezon kullanmaya alıştık v.s. Gerçekte bunu yıllardır bilmeme karşılık benim de bir kere bile olsun bireşim kelimesini kullandığımdan söz edilemez. Ancak konuya böyle bakmak doğru değil. Kimse tek başına kelime değiştirmeyi beceremez. Kitaplarda, yayınlarda bu biçimde kullanılırsa ancak sözcükler yerleşir.

Bir örnek vereyim. Kalem yerine başka bir sözcük bulmaya çalışalım. Kalem yazar bu bakımdan yazmak kökünden örneğin yazaç sözcüğünü bulmuş olalım. Bunu önermiyorum yanlış anlaşılmasın tamamen uydurma bir durum. Şimdi yazaç sizin kulağınıza yabancı geliyor mu? Benim geliyor. Kalem yerine yazaç demek pek zor geliyor belki de mümkün değil.

Bu olmadı. Peki tayyare yerine uçak desek. Bu oldu mu? Aa oldu. Kulağa hiç yabancı değil. Elbette bunun sebebi yıllardır bunu duymaya alışık olduğumuzdan. Yoksa hiç merek etmeyin söz gelimi 70 yıl önce herkes tayyare diyordu.

Diyeceğim o ki her şeyden önce dili temizlemek gerektiği düşüncesinde hemfikir olunmalı. Gerisi bir kulak alışkanlığıdır. Hayır insanlara her kelimeyi benimsetemezsiniz burası ayrı bir konudur.

[mube]

Merhaba

Oktay bey görüşlerinizi kabul ediyorum.Yazınız üzerine yaptığım araştırmalarda windmill bir nesne olarak kullanıldığını gördüm.eylem için windmill attack terimine rastladım.

Windmill - Değirmen

Rating- kuvvet derecesi ( bilinen bir şey ama sadece uygun bir kelime türetilebilir mi diye merak ettim.)

Combination - Kombinezon ( Ayhan bey görüşlerinize katılıyorum.Daha öncede yazdığım gibi yabancı kelime dilimize girdiği anda kimle karşılaşmışsa onun insafına kalıyor ve bu sürü psikolojisi içinde devam ediyor.Sonra çeviri yaparken yaptığımız çeviri değil de ingilizce kelimeler için ingilizce kelimeler yerleştirmek oluyor.Sonrada öztürkçe konuşanlara gülüyoruz.Bunlar nasıl konuşuyor diye)

Kelime anlamı birlik,birleşmek,işbirliği yapmak,Sıra , düzen,tertip.Tahtada ise bir kaç taşın işbirliği içinde bir dizi seri hamleler ile sonuca gidilmesi , mat edilmesi gibi anlamı var.Bu zor bir durum.kombinezon sözcüğü sanırım tam anlam çıkmadığı için olduğu gibi geçmiş.Toplumsal olarak işbirliği yaparak üretken olamadığımız için dilimizde bunun için bir kelime ihtiyacımız da olmamış diye düşünüyorum.

Yeni kelimeler:

Fork - Çatal
Diagonal - Çapraz?
Theme - Motif
Initiative - Insiyatif? , Girişim?

Selam ve Saygılarımla...

[Oktay ERTAN]

Tekrar merhaba,
Fork = Çatal ya da beynel
Theme = Tema ya da Motif
Initiative = Girişim (satranç camiası inisiyatif kelimesini yaygın olarak kullanıyor ve bu kullanımın gereksiz olduğunu düşünüyorum.)

Ayhan Bey'in değindiği konu çok güzel, dil felsefesiyle ilgili bir tartışma. Kulak aşinalığı nereye kadar geçerlidir, hangi terimlerde işleve önem vermeli, hangilerinde kaynağa sadık kalmalı, bunlar çok önemli sorular. Sadece satranç camiasının değil, yabancı dil(ler)le haşır neşir olan herkesin üzerinde düşünmesi, zaman harcaması gereken, güncelliği hiçbir zaman eksilmeyecek konular.

Kombinezona karşılık bulmakta zorlandım. Ali Bey'in bireşim çevirisi bana gayet uygun geldi, kavramı gayet güzel veriyor bence. Yaygın bir kullanım değil, ancak gelecekte yaygınlaşmayacak diye bir kural yok.

Zwischenzug örneğini tekrar hatırlamakta yarar görüyorum: Adamlarda gayet açıklayıcı "in-between move" kavramı varken yazması ve söylenmesi bundan çok daha zor olan "zwischenzug" kavramını tercih ediyorlar. Bu tür tercihleri "satranççı ukalalığı" olarak görüyorum.

Ayhan Bey, "desperado" İngilizce satranç kitaplarında sıkça karşılaştığım bir kavram. Bu bakımdan bir satranç terimi olarak kabul edilmesinin yerinde olacağına inanıyorum.
"Manyel" sözcüğü ise bizim sözel satranç kültürümüzde yer alan bir sözcük. (Yazılı kaynaklarımızda yer aldıysa ve pas geçtiysem özür dilerim.) Anlamı rakibin odaklanmasını engelleme amacıyla yapılan tahta içi veya dışı hareketler. Örneğin, hamle yapmadan önce elini tahtaya doğru götürüp çekmek, saate sert bir şekilde basmak, taşı oynarken tuhaf yerlerden dolaştırmak, kasıtlı gülmek, kasıtlı öksürmek veya değişik sesler çıkarmak gibi hareketler. Yanılıyor olabilirim ama tahminimce Fransızca kökenli bir sözcük.

Bullet ve Lightning için önerileri olan?

Sevgi ve saygılarımla.

[mube]

Merhaba

Theme = Tema yerine motif kullanmalıyız.
Fork = Çatal olmalı( Vezir çatalı,Kale çatalı,olabilir ) ,Beynel ise sadece At çatalı.
Combination = Bireşim ( Kulağa çok uzak ) , kombinezon'a teslim gibi.Başka öneri?
Desperado= Haydut ( Bence)
Bullet= Kelime anlamı mermi , mermi hızını anlatmaya çalışıyor.Tahtada ise mermi hızında hamle yapmak gibi
yani hamleleri göremiyorsunuz.Bizde göremediğiniz hıza hızır diyorlar."Hızır gibi"
Manyel=Sadece satranç değil masa oyunlarında kullanılan terim.Kitaplarda pek görmedim.

Selam ve Saygılarımla....

[Miyazaki]

Merhaba

Theme = Tema yerine motif kullanmalıyız.
Fork = Çatal olmalı( Vezir çatalı,Kale çatalı,olabilir ) ,Beynel ise sadece At çatalı.
Combination = Bireşim ( Kulağa çok uzak ) , kombinezon'a teslim gibi.Başka öneri?
Desperado= Haydut ( Bence)
Bullet= Kelime anlamı mermi , mermi hızını anlatmaya çalışıyor.Tahtada ise mermi hızında hamle yapmak gibi
yani hamleleri göremiyorsunuz.Bizde göremediğiniz hıza hızır diyorlar."Hızır gibi"
Manyel=Sadece satranç değil masa oyunlarında kullanılan terim.Kitaplarda pek görmedim.

Selam ve Saygılarımla....

Şu yazdıklarından sonra satranç hakkında çok az bilgisi olan,kendisini geliştirmeye çalışmak için etrafından yararlanmak yerine, gereksiz yere fikir yürütmeye çalışan mube ile boşa vakit geçirmek istemiyorum,kendimce konuyu bitiriyorum,saygılarımla.

[nurkuti]

Küçük bir katkı. Herkes "manyel" diyor. Bu birçok oyunda kullanılan bir tabir. Ama doğrusu, daha açık olarak kullanılışı manyel değil "manyer" Yani "r" ile.

Nurkut İnan

---

Manyer Fransızca kökenli. Sözcük anlamı:
Manière - /manyer / nf tutum, tarz, usul; stil, üslup, biçem; tür, çeşit manières nfpl davranış; numara, cilve adverbe de manière tarz zarfı, tarz belirteci à la manière de gibi c'est une manière de parler sözün gelişi öyle d'une manière générale genel olarak d'une manière ou d'autre şu ya da bu yolla, bir şekilde de cette manière böylece, bu şekilde de manière à -ecek şekilde de toute manière ne olursa olsun, her halü kârda faire des manières numara yapmak, poz yapmak.

Nurkut İnan

[Ozgur_Akman]

İngilizce'ye de muhtemelen "manner" olarak geçmiş. Sözcüğün İngilizcesine birkaç kere kafa yorsam da araştırmamıştım. Kırık dökük Fransızcam da "faire des manières" kalıbını bilmeye yetiyor, okurken aydınlandım. Bu başlıktaki en ilginç paylaşımdı. Teşekkürler.

Ufak iki not, motif de Türkçe olmasa gerek Kombinezona en fazla hamle dizisi derim, ki o da Öz Türkçe olmaz, bireşim diyen birinin yanından ise koşarak uzaklaşırım.

[mube]

Merhaba

Sn Miyazaki
Üslup bozuklarının yanında alıngan-küskünlüklerin de bize faydası yok.Benim için söylediklerinizi belki bir yerde hak etmişimdir,hiç önemli değil.Lakin bu konu başlığını açmamdaki sebep çeviri yaparken ne kadar aciz kaldığımızı farketmek oldu.İlk çevirim olmadığından acizlik tamamen benden de kaynaklanmıyor.

Siz beni topluma yön veren biriymişim gibi suçlamanız beni üzmek yerine memnun etti.Bu ne kadar önemli bir iş yaptığımızın göstergesi ,bununla beraber satranç toplumu ne kullanacağına kendisi karar verecektir.Benim bullete - hızır satranç demem ile sizin bullet tercih etmeniz sadece ikimiz arasındadır.Oysaki bu konuyu okuyan 1000 kadar okuyucu bu bilgi alışverilerinden ve tartışmalardan sanırım çok faydalanmıştır.Ne kullanacağınada karar verecektir.

Ben başlığa türkçe diyerek başladım ki önerileri konuşalım.Yoksa dil devrimi yapacak halim yok.

Size ve konuyu okuyarak görüş bildirmekten kaçınanlara sesleniyorum, benim kısmen yöneticiliğim ve saplantılarım sizi etkilemesin.Lütfen görüşlerinizi bildirin.merak etmeyin toplum su gibi yolunu bulur.
Biz sadece bir kaç kişinin insafına kalmayalım yeter.

Dolayısıyla yeni satranç terimi üretme çabalarım sizi üzmesin , fikirlerinizi belirtin, gerisi okuyucuların.

Selam ve Saygılarımla....

[mube]

Merhaba

Yeni öneri:
Bullet = Tereddütsüz ( =Lightning)

Saygılarımla....