Yıldırım turnuvasında ilginç bir tartışma.

[Ateş Ülker]

Karayel'in sorusunu en doğru şekilde yanıtlamak için önce oyuncuların kuvvet derecesini bilmek ve tahtadaki durumu da dizmek gerekir.Kuvvet derecesi bizim kararımızı ne kadar etkiler?Vezir çıkacak gibi yapıp bir de üstüne saati durdurup zaman kazanan oyuncu daha sonra vezir çıkmıyorsa bu hareketin içeriğinde etik olmayan unsurlar var,demektir.Yoksa ben FİDE kurallarının oyuncuların kuvvet derecelerine göre şekillendiğini öne sürmedim!Önce tahtadaki durumu dizeceğiz.Hamle sırasının kimde olduğunu bileceğiz.Daha sonra da kararımızı biraz etkilemesi mümkün olan bir ayrıntıyı bileceğiz!O da oyuncuların kuvvet derecesidir.Eğer adıgeçen opyuncular 1200 Elo kuvvetinde ise Siyahın Vezire terfi etmenin yanlış olduğunu fark etmesi zaman alabilir!!
Tabii FİDE kuralını okuyarak değerlendirme yapmak doğrudur.Ancak Gökhan Demir'in gösterdiği 2 kuralın birbiri ile çelişen yönü vardır.6.12 b kuralı,oyuncuya hakemden yardım(vezir)isterken saati durdurma hakkını tanımaktadır.6.12d maddesi ise oyuncunun saati durdurmak için geçerli bir nedeni olup olmadığını sorgulamaktadır.Bizim örneğimizde geçerli nedeni olduğu söylenemez.Çünkü hem vezir çıkacağım iması ile saati durdurmuş hem de vezire terfi etmemiştir.Şu halde bana göre "oyuncu saati durdurduğu için" ceza almalıdır.Gökhan Demir'e göre ise "vezir isteyip vezire çıkmayarak -tuttuğu taşı oynamadı-"kuralından ceza almalıdır.
FİDE kurallarını gerektiği zaman sorgulamak hakkımız vardır.Yıldırım oyununda saniyelerin önemi vardır.Zaten günümüzde 3 dakikalık(2 san.eklemeli) düşünme süresi olan yarışmalar düzenlenmektedir.Kritik durumda hakemden yardım istemek bahanesi ile saati durdurmak hamle sırasında olan oyuncuya avantaj sağlar!Yıldırım oyununda saatin durdurulması ağır oyuna benzemez!
Örneğimizde Siyah saati durdurmuş,hakem veziri getirmiş,ancak Siyah vezire terfi etmemiş,başka türlü oynayarak oyunu kazanmıştır.Böylece hem kendisi düşünmek için birkaç saniye veya daha fazla zaman kazanmış,hem rakibini vezir çıkacakmış gibi rahatlatmış ve rakibin dikkatini dağıtmış, hem de zaman kazanırken hakemin bunu anlamamasını sağlamıştır.12b maddesi gerekli olan taş mevcut değilse hakemden istenirken saati durdurmaya izin veriyor.Bu madde yıldırım oyunu için yanlıştır!Zaten birçok ciddi yarışmada masada ek vezir bulundurulur.Yoksa canı her vezir isteyen saati durdurdu mu yıldırımdaki mücadele anlamını kaybeder.Ben burada yıldırım oyunu deyimini kullanıyorum.Ancak bütün oyunların sonunda iki tarafın da zamanı azalınca yıldırım oyununa dönüşebileceği unutulmamalıdır.(Eklemeli de olsa zaman azalınca saniyeler önem kazanır!)
Ben hamle ve saate basma hareketi aynı elle yapılır derken,Gökhan Demir hemen Ateş Ülker'in bir yanlışını daha yakalamanın sevinci ile "konu ile ilgisi yok"diye araya girdi.Bu koşulu şu nedenle hatırlattım.Siyah hakemin getirdiği veziri eline almış mıdır?Nitekim Gökhan Demir vezirin tutulmuş sayılacağını ve erin vezire terfi etmesinin zorunlu olduğunu öne sürüyor.Bu yaklaşım kabul edilebilir.Yine de olayın ayrıntısını öğrenmemiz gereklidir.
Örneğin bir senaryo yazalım" Hakem veziri getirdi ve masaya koydu.Siyah sol eli ile vezire dokundu.Ama eline almadı.Vezir gelince sağ eli ile saatini çalıştırdı.Sonra yine sağ eli ile terfi dışında bir hamle yaptı.O anda muhtemelen yedek vezir masada duruyordu.Olay böyle cereyan etmiş olabilir.Biraz farklı da olabilir!Her halikarda Siyaha ceza verilmesi gerektiği noktasında buluşuyoruz.Ama bu cezanın ağırlığını ancak onun kuvvet derecesini öğrendikten sonra tespit edebiliriz.Vezir ve Şah ile tek başına şahı mat edemeyen bir oyuncuya verilecek ceza farklıdır.Elo puanı 1950 olana verilecek ceza farklıdır.(8 yaşında bir oyuncunun tek vezir ile tek şahı mat edemediğini ve 60 hamle oynadığını bizzat gördüm!Hakem bu oyunu berabere ilan etmişti.)