02-01-2017, 22:47
[size=x-large][color=#000000][font=Times New Roman] [/font][/color][/size]
[align=justify][size=small][font=Times New Roman][color=#000000]Uzun Firdevsi (Firdevsi-i Rumi) (1453 – 1515 sonrası) tarafından 1503 yılında Balıkesir’de yazılan [/color][color=#000000]Satranç-name-i Kebir, kitabındaki bölümlerde Yrd. Doç. Dr. Ata Çatıkkaş, Dr. Ramazan Altınay, Dr. A. V. D. Linde ve H. J. R. Murray’e[/color] [color=#000000]göre şunlar var: 1-Satrancın asıl ve ilk müellifinin kim olduğu. İdris Peygamber (a.s.) ile Cimşid Şah arasında satranç hususunda vaki olan menkabe ile Süleyman Peygamber (a.s.)’in risalesi (makalesi). 2-Nuşirevan-ı Adil zamanında Leclac-ı Kamil’in [/color][color=#000000] [/color][color=#000000]kemali ve üstat Sisa ile olan hadiseler. 3- Nuşirevan-ı Adil zamanında[/color][color=#000000] [/color][color=#000000]satranç ustası (yazarın satrancın mucidi olarak kabul ettiği) Leclac ile (Pers hükümdarı Nuşirevan-ı Adil’in veziri) filozof (bilge)[/color][color=#000000] [/color][color=#000000]Büzür Cimhir arasındaki olaylar. (Oyunlar) 4-Satranç oynamanın edebi, şartları, oynayanları, kuralları ve oyun zamanı. 5-Satranç karelerinin ilm-i hendese (mühendislik-matematik) gereğine göre taksimince Leclac-ı Kamil’in şah Kisri’ye yeteneklerini arz edip, kemalin ortaya koyduğu. Laclac’ın Nişervan’dan talep ettiği satranç tahtasındaki ünlü buğday taneleri hikayesi ve satranç efsaneleri, Büyük İskender ve diğerleri. (Sultan Ahmed ve Timurlenk hikayeleri ve satrançta beraberlik) 6- Tabiyalar hakkındadır ki, bu tabiyaları gönlünde ezberleyen ve satrançta oynamayı isteyen kimseyi, rakibine galip getirir. (Bunlar: 1-keçi kazığı 2-kılıç 3-Mudyanneh 4-akrep 5-çakıl taşları 6-ordu 7-çember 8-dal 9-Tabaristan 10-Irak 11-Forostik (Irak ve Horasan) 12-Meliha ve Gariba (mükemmel ve güzel) 13-Tarhiyye) 7-Denenmiş meşhur 77 satranç oyununun çizilmiş şekilleri ve oynanışı. (Arap ve Fars satrançnamelerinden seçilmiş mansubeler, tabiyalar, kombinezon ve oyun sonları) 8-Satranç oynamanın din ehline göre haram mı helal mi olduğunun, ayet, hadis ve fetvalarla ortaya konulması. Ayrıca satranca söz yüzünden değil, hal yüzünden nazar etmekle faydası. [/color][/font][/size][/align]
[align=justify][size=small][font=Times New Roman][color=#000000]Bu kitabın nüshaları İstanbul Nuruosmaniye Kütüphanesi’nde [/color][color=#000000](95 yaprak), Berlin (109 yaprak) ve Münih’te (87 yaprak) bulunuyor. Fatih Sultan Mehmed’in oğlu 2. Bayezid (1447 – 1512) döneminde kaleme alınmış ve padişahın kendisine sunulmuştur.[/color][/font][/size][/align]
[align=justify][size=small][font=Times New Roman][color=#000000]Barış anlaşmalarının yapıldığı o yıllarda [/color][color=#000000](1481 – 1503 yılları) yazar kitabın yazılma aşamasını anlatırken 2. Bayezid’in meclisinde oturup konuştuğunu, padişah tarafından hatırı sorulduğunda zat-ı şahanelerine bir hediye sunamadığından yakındığını ve padişah kendisini överek satranç oynamaya talip olduğunu ve bu hususta padişahın bir te’lif eser hazırlamasını istediğinden bahseder. [/color][/font][/size][/align]
[align=justify][size=small][color=#000000][font=Times New Roman]Bir tabiya 1427 yılında yazılmış Türkçe bir kitapta da var. O yüzyılın dili gereği eser düz yazı ve şiirsel olarak yazılmış. Nüsha çıkarma işlemi 1820 yılında yapılmış, Abdullah b. Mustafa Yunuszade tarafından sureti çıkarılmış olup, bu kitap Çorum’da bulunmaktadır.[/font][/color][/size][/align]
[align=justify][size=small][font=Times New Roman][color=#000000]Kitaptaki bölümler Yrd. Doç. Dr. Ata Çatıkkaş, Dr. Ramazan Altınay, Dr. A. V. D. Linde ve H. J. R. Murray’e [/color][color=#000000]göre şöyledir: 1-Satrancın asıl ve ilk müellifinin kim olduğu. İdris Peygamber (a.s.) ile Cimşid Şah arasında satranç hususunda vaki olan menkabe ile Süleyman Peygamber (a.s.)’in risalesi (makalesi). 2-Nuşirevan-ı Adil zamanında Leclac-ı Kamil’in (Tam adı Abü’l-Farac b. al-Muzaffer b. Sa’id) kemali ve üstat Sisa ile olan hadiseler. 3- Nuşirevan-ı Adil zamanında[/color][color=#000000] [/color][color=#000000]satranç ustası (yazarın satrancın mucidi olarak kabul ettiği) Leclac ile (Pers hükümdarı Nuşirevan-ı Adil’in veziri) filozof (bilge)[/color][color=#000000] [/color][color=#000000]Büzür Cimhir arasındaki olaylar. (Oyunlar) 4-Satranç oynamanın edebi, şartları, oynayanları, kuralları ve oyun zamanı. 5-Satranç karelerinin ilm-i hendese (mühendislik-matematik) gereğine göre taksimince Leclac-ı Kamil’in şah Kisri’ye yeteneklerini arz edip, kemalin ortaya koyduğu. Laclac’ın Nişervan’dan talep ettiği satranç tahtasındaki ünlü buğday taneleri hikayesi ve satranç efsaneleri, Büyük İskender ve diğerleri. (Sultan Ahmed ve Timurlenk hikayeleri ve satrançta beraberlik) 6- Tabiyalar hakkındadır ki, bu tabiyaları gönlünde ezberleyen ve satrançta oynamayı isteyen kimseyi, rakibine galip getirir. (Bunlar: 1-keçi kazığı 2-kılıç 3-Mudyanneh 4-akrep 5-çakıl taşları 6-ordu 7-çember 8-dal 9-Tabaristan 10-Irak 11-Forostik (Irak ve Horasan) 12-Meliha ve Gariba (mükemmel ve güzel) 13-Tarhiyye) 7-Denenmiş meşhur 77 satranç oyununun çizilmiş şekilleri ve oynanışı. (Arap ve Fars satrançnamelerinden seçilmiş mansubeler, tabiyalar, kombinezon ve oyun sonları) 8-Satranç oynamanın din ehline göre haram mı helal mi olduğunun, ayet, hadis ve fetvalarla ortaya konulması. Ayrıca satranca söz yüzünden değil, hal yüzünden nazar etmekle faydası. [/color][/font][/size][/align]
[align=justify][size=small][font=Times New Roman][color=#000000] [/color][color=#000000]Kitabın tamamı Yrd. Doç. Dr. Ata Çatıkkaş tarafından çevrilmiş ve TDK tarafından 2015 yılında basılmıştır.[/color][/font][/size][/align]
[align=justify][size=small][color=#000000][font=Times New Roman]Birinci bölüme ait bazı kısımlar: (Bu bölüm, Dr. Ramazan Altınay tarafından çevrilmiş olup parantez içindeki bilgiler kendisine aittir)[/font][/color][/size][/align]
[align=justify][size=small][color=#000000][font=Times New Roman] [/font][/color][/size][/align]
[align=justify][size=small][color=#000000][font=Times New Roman]“…çoğunun görüşüne göre, satrancı icat eden Leclâc’tır.[/font][/color][/size][/align]
[align=justify][size=small][color=#000000][font=Times New Roman]Süleyman Peygamber’in (as.) Destânı ve İdrîs’in (as.) Yazdığı (Bulduğu) Satrancın Halleri[/font][/color][/size][/align]
[align=justify][color=#000000][font=Times New Roman][size=small]…[/size][size=small]Davud oğlu Süleyman (a.s.), İbrâhim-i Halîl’in (as.) sarığını sarıp ve Şît’in (as.) cübbesini giyip Peygamberlik makamında karar kılıp oturmuştu. … Ansızın Keykubâd Şâh’tan bir elçi gelip bir lâl madeninden yapılmış satranç takımı hediye getirdi.[/size][/font][/color][/align]
[align=justify][font=Times New Roman][size=small][color=#000000]…[/color][/size][size=small][color=#000000]İçinde bu Lâlin [/color][color=#000000]otuziki tane taşlarını da bir altın sandık içinde buldular. Ancak, ne olduğunu bilemeyip acem hukemâsı (bilgeleri/alimleri) aciz kaldılar. Sonunda Şah’ın huzuruna akıllı kişiler toplanıp bu taşların ne olduğunu Süleymân (as.) bilir diye Keykubat Şah emriyle beni huzuruna saldılar….[/color][/size][/font][/align]
[align=justify][size=small][color=#000000][font=Times New Roman]Bu lâl madeninden taşlar Cemşîd hayatta iken saltanat tahtında oturup yakın beyleri ile oynardı.[/font][/color][/size][/align]
[align=justify][size=small][color=#000000][font=Times New Roman]…[/font][/color][/size][/align]
[align=justify][size=small][font=Times New Roman][color=#000000]Sonra İdrîs (as.) özel sükûnet mekanına çekilip akl-ı ğavvâsını fikri deryasına salup (uzun uzun ve derin derin düşünüp) cevherlerin anlamlarını gönlüne getirip, satrancın altmışdört kareli tahtasını düzenleyip telif eyledi (bulup, ortaya koydu). Cemşîd Şah yerinde Şah’ı; veziri yerinde ferzîn (Farsça vezir demek); fil menkulus süvari pehlivanlarında fil sâm süvar gibi eseb süvari beyleri yerinde atı koydu. Sahibi kıran (kuvvet kudret sahibi) yedi ülkenin başı olan sultanlar yerinde ruhhı (kaleyi) koydu. Ondan sonra bir en büyük üstat sanatında çok ileri insanların akıllısı ve mükemmellerin mükemmeli şakirdine (öğrencisine) satranç öğretip Cemşîd’in huzuruna götürdü. Cemşîd Şah’ı görüp, otuziki parça taşları altmışdört haneli satranç tahtasını görüp Cemşîd Cemşîdliğince ne olduğunu bilmeyip aciz olup idrak edemeyip İdrîs’ten (as.) sual eyledi. Hz. İdrîs (a.s.) şâkirdiyle Cemşîd’in tahtının yanında oturdu. Tahtayı taşlarla döşeyip satrancı tahta üzerine getirdi. Böylece İdrîs (as.) şâkirdiyle şah huzurunda satranç oynadı. … Cenk-i harpten hoşlanıp İdrîs’ten (as.) satrancı öğrenip uygulamalı olarak belledi. Meskûn yerlerin dörtte bir ve [/color][color=#000000]yedi ülkenin bir yıllık haracını, Çîn’in cevherini ve altından tahtın kıymetini ücret olarak İdrîs’e (a.s.) teslim etti. Ondan sonra satranç sebebiyle cenk-i harbe heves etti. … Sonunda dünyaya hükmeden şahların at, fil ve kalesini alıp “şâh-mât” etti. Böylece Cemşîd Şah satrancı beğenip güzel buldu. … Nice satranç bilenler canlarından bıkıp her birisi bildiğin unuttu.”[/color][/font][/size][/align]
[align=justify][size=small][color=#000000][font=Times New Roman] [/font][/color][/size][/align]
[size=x-small][color=#000000][font=Times New Roman] [/font][/color][/size]
[align=justify][size=small][font=Times New Roman][color=#000000]Uzun Firdevsi (Firdevsi-i Rumi) (1453 – 1515 sonrası) tarafından 1503 yılında Balıkesir’de yazılan [/color][color=#000000]Satranç-name-i Kebir, kitabındaki bölümlerde Yrd. Doç. Dr. Ata Çatıkkaş, Dr. Ramazan Altınay, Dr. A. V. D. Linde ve H. J. R. Murray’e[/color] [color=#000000]göre şunlar var: 1-Satrancın asıl ve ilk müellifinin kim olduğu. İdris Peygamber (a.s.) ile Cimşid Şah arasında satranç hususunda vaki olan menkabe ile Süleyman Peygamber (a.s.)’in risalesi (makalesi). 2-Nuşirevan-ı Adil zamanında Leclac-ı Kamil’in [/color][color=#000000] [/color][color=#000000]kemali ve üstat Sisa ile olan hadiseler. 3- Nuşirevan-ı Adil zamanında[/color][color=#000000] [/color][color=#000000]satranç ustası (yazarın satrancın mucidi olarak kabul ettiği) Leclac ile (Pers hükümdarı Nuşirevan-ı Adil’in veziri) filozof (bilge)[/color][color=#000000] [/color][color=#000000]Büzür Cimhir arasındaki olaylar. (Oyunlar) 4-Satranç oynamanın edebi, şartları, oynayanları, kuralları ve oyun zamanı. 5-Satranç karelerinin ilm-i hendese (mühendislik-matematik) gereğine göre taksimince Leclac-ı Kamil’in şah Kisri’ye yeteneklerini arz edip, kemalin ortaya koyduğu. Laclac’ın Nişervan’dan talep ettiği satranç tahtasındaki ünlü buğday taneleri hikayesi ve satranç efsaneleri, Büyük İskender ve diğerleri. (Sultan Ahmed ve Timurlenk hikayeleri ve satrançta beraberlik) 6- Tabiyalar hakkındadır ki, bu tabiyaları gönlünde ezberleyen ve satrançta oynamayı isteyen kimseyi, rakibine galip getirir. (Bunlar: 1-keçi kazığı 2-kılıç 3-Mudyanneh 4-akrep 5-çakıl taşları 6-ordu 7-çember 8-dal 9-Tabaristan 10-Irak 11-Forostik (Irak ve Horasan) 12-Meliha ve Gariba (mükemmel ve güzel) 13-Tarhiyye) 7-Denenmiş meşhur 77 satranç oyununun çizilmiş şekilleri ve oynanışı. (Arap ve Fars satrançnamelerinden seçilmiş mansubeler, tabiyalar, kombinezon ve oyun sonları) 8-Satranç oynamanın din ehline göre haram mı helal mi olduğunun, ayet, hadis ve fetvalarla ortaya konulması. Ayrıca satranca söz yüzünden değil, hal yüzünden nazar etmekle faydası. [/color][/font][/size][/align]
[align=justify][size=small][font=Times New Roman][color=#000000]Bu kitabın nüshaları İstanbul Nuruosmaniye Kütüphanesi’nde [/color][color=#000000](95 yaprak), Berlin (109 yaprak) ve Münih’te (87 yaprak) bulunuyor. Fatih Sultan Mehmed’in oğlu 2. Bayezid (1447 – 1512) döneminde kaleme alınmış ve padişahın kendisine sunulmuştur.[/color][/font][/size][/align]
[align=justify][size=small][font=Times New Roman][color=#000000]Barış anlaşmalarının yapıldığı o yıllarda [/color][color=#000000](1481 – 1503 yılları) yazar kitabın yazılma aşamasını anlatırken 2. Bayezid’in meclisinde oturup konuştuğunu, padişah tarafından hatırı sorulduğunda zat-ı şahanelerine bir hediye sunamadığından yakındığını ve padişah kendisini överek satranç oynamaya talip olduğunu ve bu hususta padişahın bir te’lif eser hazırlamasını istediğinden bahseder. [/color][/font][/size][/align]
[align=justify][size=small][color=#000000][font=Times New Roman]Bir tabiya 1427 yılında yazılmış Türkçe bir kitapta da var. O yüzyılın dili gereği eser düz yazı ve şiirsel olarak yazılmış. Nüsha çıkarma işlemi 1820 yılında yapılmış, Abdullah b. Mustafa Yunuszade tarafından sureti çıkarılmış olup, bu kitap Çorum’da bulunmaktadır.[/font][/color][/size][/align]
[align=justify][size=small][font=Times New Roman][color=#000000]Kitaptaki bölümler Yrd. Doç. Dr. Ata Çatıkkaş, Dr. Ramazan Altınay, Dr. A. V. D. Linde ve H. J. R. Murray’e [/color][color=#000000]göre şöyledir: 1-Satrancın asıl ve ilk müellifinin kim olduğu. İdris Peygamber (a.s.) ile Cimşid Şah arasında satranç hususunda vaki olan menkabe ile Süleyman Peygamber (a.s.)’in risalesi (makalesi). 2-Nuşirevan-ı Adil zamanında Leclac-ı Kamil’in (Tam adı Abü’l-Farac b. al-Muzaffer b. Sa’id) kemali ve üstat Sisa ile olan hadiseler. 3- Nuşirevan-ı Adil zamanında[/color][color=#000000] [/color][color=#000000]satranç ustası (yazarın satrancın mucidi olarak kabul ettiği) Leclac ile (Pers hükümdarı Nuşirevan-ı Adil’in veziri) filozof (bilge)[/color][color=#000000] [/color][color=#000000]Büzür Cimhir arasındaki olaylar. (Oyunlar) 4-Satranç oynamanın edebi, şartları, oynayanları, kuralları ve oyun zamanı. 5-Satranç karelerinin ilm-i hendese (mühendislik-matematik) gereğine göre taksimince Leclac-ı Kamil’in şah Kisri’ye yeteneklerini arz edip, kemalin ortaya koyduğu. Laclac’ın Nişervan’dan talep ettiği satranç tahtasındaki ünlü buğday taneleri hikayesi ve satranç efsaneleri, Büyük İskender ve diğerleri. (Sultan Ahmed ve Timurlenk hikayeleri ve satrançta beraberlik) 6- Tabiyalar hakkındadır ki, bu tabiyaları gönlünde ezberleyen ve satrançta oynamayı isteyen kimseyi, rakibine galip getirir. (Bunlar: 1-keçi kazığı 2-kılıç 3-Mudyanneh 4-akrep 5-çakıl taşları 6-ordu 7-çember 8-dal 9-Tabaristan 10-Irak 11-Forostik (Irak ve Horasan) 12-Meliha ve Gariba (mükemmel ve güzel) 13-Tarhiyye) 7-Denenmiş meşhur 77 satranç oyununun çizilmiş şekilleri ve oynanışı. (Arap ve Fars satrançnamelerinden seçilmiş mansubeler, tabiyalar, kombinezon ve oyun sonları) 8-Satranç oynamanın din ehline göre haram mı helal mi olduğunun, ayet, hadis ve fetvalarla ortaya konulması. Ayrıca satranca söz yüzünden değil, hal yüzünden nazar etmekle faydası. [/color][/font][/size][/align]
[align=justify][size=small][font=Times New Roman][color=#000000] [/color][color=#000000]Kitabın tamamı Yrd. Doç. Dr. Ata Çatıkkaş tarafından çevrilmiş ve TDK tarafından 2015 yılında basılmıştır.[/color][/font][/size][/align]
[align=justify][size=small][color=#000000][font=Times New Roman]Birinci bölüme ait bazı kısımlar: (Bu bölüm, Dr. Ramazan Altınay tarafından çevrilmiş olup parantez içindeki bilgiler kendisine aittir)[/font][/color][/size][/align]
[align=justify][size=small][color=#000000][font=Times New Roman] [/font][/color][/size][/align]
[align=justify][size=small][color=#000000][font=Times New Roman]“…çoğunun görüşüne göre, satrancı icat eden Leclâc’tır.[/font][/color][/size][/align]
[align=justify][size=small][color=#000000][font=Times New Roman]Süleyman Peygamber’in (as.) Destânı ve İdrîs’in (as.) Yazdığı (Bulduğu) Satrancın Halleri[/font][/color][/size][/align]
[align=justify][color=#000000][font=Times New Roman][size=small]…[/size][size=small]Davud oğlu Süleyman (a.s.), İbrâhim-i Halîl’in (as.) sarığını sarıp ve Şît’in (as.) cübbesini giyip Peygamberlik makamında karar kılıp oturmuştu. … Ansızın Keykubâd Şâh’tan bir elçi gelip bir lâl madeninden yapılmış satranç takımı hediye getirdi.[/size][/font][/color][/align]
[align=justify][font=Times New Roman][size=small][color=#000000]…[/color][/size][size=small][color=#000000]İçinde bu Lâlin [/color][color=#000000]otuziki tane taşlarını da bir altın sandık içinde buldular. Ancak, ne olduğunu bilemeyip acem hukemâsı (bilgeleri/alimleri) aciz kaldılar. Sonunda Şah’ın huzuruna akıllı kişiler toplanıp bu taşların ne olduğunu Süleymân (as.) bilir diye Keykubat Şah emriyle beni huzuruna saldılar….[/color][/size][/font][/align]
[align=justify][size=small][color=#000000][font=Times New Roman]Bu lâl madeninden taşlar Cemşîd hayatta iken saltanat tahtında oturup yakın beyleri ile oynardı.[/font][/color][/size][/align]
[align=justify][size=small][color=#000000][font=Times New Roman]…[/font][/color][/size][/align]
[align=justify][size=small][font=Times New Roman][color=#000000]Sonra İdrîs (as.) özel sükûnet mekanına çekilip akl-ı ğavvâsını fikri deryasına salup (uzun uzun ve derin derin düşünüp) cevherlerin anlamlarını gönlüne getirip, satrancın altmışdört kareli tahtasını düzenleyip telif eyledi (bulup, ortaya koydu). Cemşîd Şah yerinde Şah’ı; veziri yerinde ferzîn (Farsça vezir demek); fil menkulus süvari pehlivanlarında fil sâm süvar gibi eseb süvari beyleri yerinde atı koydu. Sahibi kıran (kuvvet kudret sahibi) yedi ülkenin başı olan sultanlar yerinde ruhhı (kaleyi) koydu. Ondan sonra bir en büyük üstat sanatında çok ileri insanların akıllısı ve mükemmellerin mükemmeli şakirdine (öğrencisine) satranç öğretip Cemşîd’in huzuruna götürdü. Cemşîd Şah’ı görüp, otuziki parça taşları altmışdört haneli satranç tahtasını görüp Cemşîd Cemşîdliğince ne olduğunu bilmeyip aciz olup idrak edemeyip İdrîs’ten (as.) sual eyledi. Hz. İdrîs (a.s.) şâkirdiyle Cemşîd’in tahtının yanında oturdu. Tahtayı taşlarla döşeyip satrancı tahta üzerine getirdi. Böylece İdrîs (as.) şâkirdiyle şah huzurunda satranç oynadı. … Cenk-i harpten hoşlanıp İdrîs’ten (as.) satrancı öğrenip uygulamalı olarak belledi. Meskûn yerlerin dörtte bir ve [/color][color=#000000]yedi ülkenin bir yıllık haracını, Çîn’in cevherini ve altından tahtın kıymetini ücret olarak İdrîs’e (a.s.) teslim etti. Ondan sonra satranç sebebiyle cenk-i harbe heves etti. … Sonunda dünyaya hükmeden şahların at, fil ve kalesini alıp “şâh-mât” etti. Böylece Cemşîd Şah satrancı beğenip güzel buldu. … Nice satranç bilenler canlarından bıkıp her birisi bildiğin unuttu.”[/color][/font][/size][/align]
[align=justify][size=small][color=#000000][font=Times New Roman] [/font][/color][/size][/align]
[size=x-small][color=#000000][font=Times New Roman] [/font][/color][/size]