08-12-2010, 23:55
Hülya Hanım,
Dünkü yazışmalarda Sadullah Eken arkadaşımın Dr. Olgun Kulaç Bey'in "Başlangıç Düzey Satranç Kaynak Kitabı" önermesine ek, hatta alternatif olarak, 6 yaş grubu öğrenciler için Ozan Çapan'ın "Çocuklar İçin Masallarla Satranç" adlı kitabı mutlaka edinilmelidir.
İletinizden anladığım kadarıyla ilk defa satranç eğitimi vereceksiniz. Daha önce bir satranç öğretme pratiğiniz olsaydı, 6 yaş için bir "genelleme" yapabilmiş olacaktınız.
Başlangıç düzey antrenörü olarak edindiğim deneyimlerde, Dr. Olgun Bey'in kitabında, anasınıfı öğrencileri için atlanması gereken konular var. Şimdi ben deneyimlerim doğrultusunda, Olgun Bey'in kitabındaki konulardan bir özetleme yapacağım:
Ünite- 1'den;
- Satrancı tanıyalım.
- Satranç nedir?
- Satranç tahtası. (Kendisi bir kare olan tahta, karelerden ve kare kümelerinden oluşur; yatay, dikey, çapraz yollar tanımlanmalıdır.)
- Satranç taşları. (taşlar “kişileştirilerek” öykülenmelidir)
- Taşların dizilişi.
- Taşların hareketi.(Sıralama önemli: kale, fil, vezir, at, piyon, şah.)
- Taş istemek (Tüm taşların taş isteme şekilleri)
- Taş almak. (Tüm taşların taş alma şekilleri)
Taş istemek ve almak konuları içerisinde şahın vezir ve rakip şah dışındaki tüm taşları isteyebileceği, şahın kendisini asla tehdit altında bırakamayacağı konusu özenle anlatılmalıdır.
-Taşların gücü; değeri. (maddi değerleri; bu konuda dünkü verdiğim linke bakınız.)
Buraya değin olan çalışmalarda, çocuklar “oynamak” için asgari oyun kurallarını öğrenmiş oluyor. Oynamak için; 1- Oyuncu, 2- Oyun alanı, 3- Oyun araç gereçleri, 4- Oyun kuralları verilmiş oluyor.
Tam burada, HAMLE konusu en ince ayrıntılarına değin anlatılmalıdır. Hamle yapmak ile söz söylemek, söz vermek, ve söylenen sözün geri gelemeyeceği konuları ayrıntılı bir terbiye olarak verilmelidir. Bu onların öğrenmesi gereken en önemli disiplinlerden biridir.
Bu aşamadan sonra oyunun amacı olan MAT, Ünite 2’de anlatılmaya başlanacak:
-Şahın istenmesi; Şah çekmek
-Tehdit altındaki şah
-Mat
-Mat konumları; kale ve vezir matları; koridor ve öpücük matları. Bu konumlardan sonra çocukların zihnini yormayacak ve kafalarını karıştırmayacak bir biçimde, iki fil matı, at fil matı da konum olarak gösterilmelidir. Ancak bunlar öğrenmelerinden ziyade, gelecekte karşılaştıklarında anımsamaları için olmalıdır. (Ben ağır konuların hafifçe gösterilmesini, çocuklara bebekken her türlü yemek sularından tattırmaya benzetirim. Ana sınıfı öğretmeni olduğunuz için ne demek istediğimi gayet iyi anlamış olmanız gerekiyor.)
-Bir hamlelik matlar; alıştırmalar şeklinde…
Olgun Bey'in Ünite 3’ü bu yaş grubu için burada geçilmelidir. İleriki aşamada ilk açılış bilgileri içerisinde verilmelidir… Ancak yine de oyuna nereden başlamalı sorusunun yanıtı olarak her iki şahın da tahtanın tam ortasında durduğu gösterilerek şah piyonlarının istikametinde yola çıkmaları, ve rakip şah nereye kaçarsa taşların (savaşçıların) da o tarafa yönlendirilmesi gerektiği işlenmelidir.
Ünite 4’ten:
Tembel matı, Çoban matı ilk hücum fikirlerinin gelişmesi için verilebilir. Ancak buraya kadar olan aşamada bu çocuklar “taş ticaretini” ve bu alış verişlerde kazançlı çıkmayı öğrenmeli ve geliştirmelidir.
Ünite 5’ten:
-Taş istemek
-İstenen taşı korumak
-İstenen taşı kaçmak
Ek olarak “İstenen taşı değişmek.”
Buradaki taktik fikirler çocuklardaki gelişmeye göre işlenebilir ya da ertelenebilir.
Ünite 6’dan:
-Rok
-Pat
-Centilmenlik konuları işlenmelidir. (Aslında centilmenlik ilk oyun oynama girişimlerinde anlatmalı, el sıkışarak başlamak ve el sıkışarak bitirmenin önemi vurgulanmalıdır. Oyunun başındaki tarihçe kısmında sporun barışa endeksli yarış olduğu bilinci işlenmelidir.)
-Notasyon bir yıl sonra okuma yazma öğrendikten sonra anlatılmalıdır.
Ünite 12’den de:
-Eşit taş değişimleri
-İyi taş değişimleri
-Kötü taş değişimleri...
Son olarak bu yaş grubuna, eğer üstün bir gelişme içerisindeyseler
“tek kale matı” -ki bunu yapabilmek için opozisyon bilgisi gerekli ve bu bilgi mat konuları işlenirken kısmen verilmiş olacak-
“geçerken almak”
“piyon terfisi” anlatılarak anasınıfı bitirilmelidir.
Bu güne değin hiçbir öğrencimde ve öğrenci grubumda “standart” bir “müfredat” izlemedim. Tıpta bir deyim vardır; “hastalık yoktur, hasta vardır” denir. Her çocuğun ve çocuk grubunun değişik seviye ve anlayışları vardır. Genetik yapılarından tutun da, içinde bulundukları sosyal çevrelerine değin bir yığın etkenin onları belirlediğini bilerek, “somut koşulların somut analizine” dayalı olarak, çocukları tanımaya ve onların gereksinimi olan, onlara özgü müfredatı oluşturmaya çalıştım. Bunun da etkili sonuçlarını aldığımı söyleyebilirim.
Konuları yıllık plan içerisine yerleştirme işinin sizin açınızdan kolay olacağını biliyorum. Konu azlığı sizi sıkıntıya sokmasın. Çünkü her konu ile ilgili alabildiğine alıştırma çözümünü plana eklersiniz. İlk oyunlarına başladıkları andan itibaren de bolca “pratik” yazarsınız plana. Planda yazılan değil, sizin onların beynine yazdıklarınızın esası oluşturacağını da unutmadan!...
Umarım yardımcı olabildim.
Başarılar dilerim.
Dünkü yazışmalarda Sadullah Eken arkadaşımın Dr. Olgun Kulaç Bey'in "Başlangıç Düzey Satranç Kaynak Kitabı" önermesine ek, hatta alternatif olarak, 6 yaş grubu öğrenciler için Ozan Çapan'ın "Çocuklar İçin Masallarla Satranç" adlı kitabı mutlaka edinilmelidir.
İletinizden anladığım kadarıyla ilk defa satranç eğitimi vereceksiniz. Daha önce bir satranç öğretme pratiğiniz olsaydı, 6 yaş için bir "genelleme" yapabilmiş olacaktınız.
Başlangıç düzey antrenörü olarak edindiğim deneyimlerde, Dr. Olgun Bey'in kitabında, anasınıfı öğrencileri için atlanması gereken konular var. Şimdi ben deneyimlerim doğrultusunda, Olgun Bey'in kitabındaki konulardan bir özetleme yapacağım:
Ünite- 1'den;
- Satrancı tanıyalım.
- Satranç nedir?
- Satranç tahtası. (Kendisi bir kare olan tahta, karelerden ve kare kümelerinden oluşur; yatay, dikey, çapraz yollar tanımlanmalıdır.)
- Satranç taşları. (taşlar “kişileştirilerek” öykülenmelidir)
- Taşların dizilişi.
- Taşların hareketi.(Sıralama önemli: kale, fil, vezir, at, piyon, şah.)
- Taş istemek (Tüm taşların taş isteme şekilleri)
- Taş almak. (Tüm taşların taş alma şekilleri)
Taş istemek ve almak konuları içerisinde şahın vezir ve rakip şah dışındaki tüm taşları isteyebileceği, şahın kendisini asla tehdit altında bırakamayacağı konusu özenle anlatılmalıdır.
-Taşların gücü; değeri. (maddi değerleri; bu konuda dünkü verdiğim linke bakınız.)
Buraya değin olan çalışmalarda, çocuklar “oynamak” için asgari oyun kurallarını öğrenmiş oluyor. Oynamak için; 1- Oyuncu, 2- Oyun alanı, 3- Oyun araç gereçleri, 4- Oyun kuralları verilmiş oluyor.
Tam burada, HAMLE konusu en ince ayrıntılarına değin anlatılmalıdır. Hamle yapmak ile söz söylemek, söz vermek, ve söylenen sözün geri gelemeyeceği konuları ayrıntılı bir terbiye olarak verilmelidir. Bu onların öğrenmesi gereken en önemli disiplinlerden biridir.
Bu aşamadan sonra oyunun amacı olan MAT, Ünite 2’de anlatılmaya başlanacak:
-Şahın istenmesi; Şah çekmek
-Tehdit altındaki şah
-Mat
-Mat konumları; kale ve vezir matları; koridor ve öpücük matları. Bu konumlardan sonra çocukların zihnini yormayacak ve kafalarını karıştırmayacak bir biçimde, iki fil matı, at fil matı da konum olarak gösterilmelidir. Ancak bunlar öğrenmelerinden ziyade, gelecekte karşılaştıklarında anımsamaları için olmalıdır. (Ben ağır konuların hafifçe gösterilmesini, çocuklara bebekken her türlü yemek sularından tattırmaya benzetirim. Ana sınıfı öğretmeni olduğunuz için ne demek istediğimi gayet iyi anlamış olmanız gerekiyor.)
-Bir hamlelik matlar; alıştırmalar şeklinde…
Olgun Bey'in Ünite 3’ü bu yaş grubu için burada geçilmelidir. İleriki aşamada ilk açılış bilgileri içerisinde verilmelidir… Ancak yine de oyuna nereden başlamalı sorusunun yanıtı olarak her iki şahın da tahtanın tam ortasında durduğu gösterilerek şah piyonlarının istikametinde yola çıkmaları, ve rakip şah nereye kaçarsa taşların (savaşçıların) da o tarafa yönlendirilmesi gerektiği işlenmelidir.
Ünite 4’ten:
Tembel matı, Çoban matı ilk hücum fikirlerinin gelişmesi için verilebilir. Ancak buraya kadar olan aşamada bu çocuklar “taş ticaretini” ve bu alış verişlerde kazançlı çıkmayı öğrenmeli ve geliştirmelidir.
Ünite 5’ten:
-Taş istemek
-İstenen taşı korumak
-İstenen taşı kaçmak
Ek olarak “İstenen taşı değişmek.”
Buradaki taktik fikirler çocuklardaki gelişmeye göre işlenebilir ya da ertelenebilir.
Ünite 6’dan:
-Rok
-Pat
-Centilmenlik konuları işlenmelidir. (Aslında centilmenlik ilk oyun oynama girişimlerinde anlatmalı, el sıkışarak başlamak ve el sıkışarak bitirmenin önemi vurgulanmalıdır. Oyunun başındaki tarihçe kısmında sporun barışa endeksli yarış olduğu bilinci işlenmelidir.)
-Notasyon bir yıl sonra okuma yazma öğrendikten sonra anlatılmalıdır.
Ünite 12’den de:
-Eşit taş değişimleri
-İyi taş değişimleri
-Kötü taş değişimleri...
Son olarak bu yaş grubuna, eğer üstün bir gelişme içerisindeyseler
“tek kale matı” -ki bunu yapabilmek için opozisyon bilgisi gerekli ve bu bilgi mat konuları işlenirken kısmen verilmiş olacak-
“geçerken almak”
“piyon terfisi” anlatılarak anasınıfı bitirilmelidir.
Bu güne değin hiçbir öğrencimde ve öğrenci grubumda “standart” bir “müfredat” izlemedim. Tıpta bir deyim vardır; “hastalık yoktur, hasta vardır” denir. Her çocuğun ve çocuk grubunun değişik seviye ve anlayışları vardır. Genetik yapılarından tutun da, içinde bulundukları sosyal çevrelerine değin bir yığın etkenin onları belirlediğini bilerek, “somut koşulların somut analizine” dayalı olarak, çocukları tanımaya ve onların gereksinimi olan, onlara özgü müfredatı oluşturmaya çalıştım. Bunun da etkili sonuçlarını aldığımı söyleyebilirim.
Konuları yıllık plan içerisine yerleştirme işinin sizin açınızdan kolay olacağını biliyorum. Konu azlığı sizi sıkıntıya sokmasın. Çünkü her konu ile ilgili alabildiğine alıştırma çözümünü plana eklersiniz. İlk oyunlarına başladıkları andan itibaren de bolca “pratik” yazarsınız plana. Planda yazılan değil, sizin onların beynine yazdıklarınızın esası oluşturacağını da unutmadan!...
Umarım yardımcı olabildim.
Başarılar dilerim.