Çok tartışılan ve değişen kurallar

[Ateş Ülker]

Asbaşkan Tahsin Aktar 14.9.2012 tarihli "Olimpiyat-Genel kurul-Kural"başlıklı köşe yazısında çok tartışılan,değiştirilen veya yeni hazırlanan bazı oyun kuralları hakkında açıklamalar yaptı.Aktif sporcuların bu yazıyı dikkatle okumalarını tavsiye ederim.Çünkü bazı kurallar uzun süre tartışılacaktır.Şimdiden hazırlık yapmak yararlıdır.Benim kaygı duyduğum konular şunlardır:
Tahsin beyin yazısından anladığım kadarı ile 9.1.a maddesi hala tartışılmaktadır.FİDE kural komisyonu bir kuralı hazırlarken onun diğer kurallardan biri ile ters düşüp düşmediğini incelemeli ve özellikle gelen yakınmaları gözönünde bulundurmalıdır.Beraberliğin diğer muhtemel şekilleri(hamle tekrarı veya tahtada 3 defa aynı durumun hamle sırası aynı oyuncuda iken ortaya çıkması)varken oyuncuların beraberlik için hakemden izin almaları koşulu gereksizdir.9.1.a neden icad edilmiştir?Herhalde hiç mücadele etmeden yapılan beraberliklerin azaltılması çabalarından kaynaklanmıştır.Bu koşul tahtada gereksiz hamleler yapılmasına neden olmaktadır.Hakemin iş yükünü arttırmaktadır.Örneğin 30 ncu hamleden önce hakeme 3 defa aynı durum tekrarı olduğunu bildirdiğimizde hakem bir başka masada oyunu incelemek zorunda kalmaktadır.Öte yandan hakemden izin alınması gereken oyunun ilk bölümünün kaç hamle olacağı tamamen turnuva düzenleyicilerinin takdirine bırakılmıştır.Sizce bu doğru mudur?Bir turnuva düzenleyicisi "5 nci hamleden önce hakemden beraberlik için izin almak zorundasınız" derken,diğeri bunu "90 hamleden önce izinsiz berabere yapamazsınız" şeklinde belirleyebilmektedir.
Tahsin beyin yazdığına göre 6 ncı madde kapsamındaki "Sıfır dakika kuralı"hakkında yine yeni yorumlar getirilmektedir.Hakemin öngörülemeyen durumlarda sıfır dakika kuralını uygulamayacağı bildirilmektedir.Ben bu değişikliği içilen şerbetin acısını unutturmak için şerbete biraz daha tatlı su katmaya benzetiyorum.Ama bu defa tatlı suyun hangi durumlarda içileceği veya kimlerin içebileceği belirsizdir.
Tahsin bey 10.2 maddesine de değinmiştir.Bu yorumu sonraki yazılarda örneklerle açıklayacağını sanıyorum.Eklemeli temponun 5 dakika uzatılması ancak örnek üzerinde anlaşılabilecektir.
Tahsin beyin sözettiği bir başka konu "oyunun sonucu imzalandıktan sonra itiraz yapılamayacağı"koşulunun kaldırılması ile ilgilidir.Bu değişiklik inşallah yanlış anlamalara neden olmaz.Çünkü büyük karışıklıklar olmaktadır.Örneğin normal koşullarda oynanmış ve bir oyuncunun kazanması ile sona ermiş bir oyunun 24 saat sonra hakem tarafından sonucu iptal edilebilmektedir.Gerekçe oyuncunun ana listede kendini 1 masa aşağıya yazmış olmasıdır.Oysa ana liste yarışmanın başında duvara asılmış ve kimse sıralamaya itiraz etmemiştir!!Oyun bittikten sonra sonuca farklı kişiler,farklı nedenlerle itiraz edebilir.Örneğin bir seyirci yarışma bittikten 15 gün sonra Ateş Ülker'in beyaz taşlarla değil siyah taşlarla oynaması gerektiğini keşfedebilir.Bu takdirde 15 gün önce oynanmış yarışma iptal edilir mi?42 yıl önce böyle bir olay yaşadık ve oyun iptal edildi.Yeniden oynatıldı!6 ay sonra FİDE den oyunun iptal edilmesinin yanlış olduğuna dair yazı geldi!!Özetle itiraz edebilme süresi sonsuz olamaz.Mutlaka bir sınır olmalıdır!
Tahsin beyin kısaca değindiği diğer yenilik ceza uygulamalarında para cezasının verilebileceği şeklindedir.Esasen para cezası bizim Satranç toplumu için yararlı olacaktır.Çünkü bizim satrançcılarımız canları yanmadıkça etli sütlüye karışmamakta ve bu konulara kafa yormamaktadır.Yalnız garip ve gureba cezayı ödeyecek para bulamayabilir.İcralık ve mahkemelik olabilirler.Onlar için kaygılanıyorum.Bu uygulama "parası olan Satranç oynayabilir"gerçeğinden hareket etmektedir.
Bir başka değişiklik "hakem bir oyuncuyu turnuvadan çıkarırken düzenleyiciye danışacak"şeklindedir.Bu yeniliğe ihtiyaç duyulması pratikte ne kadar farklı sorunlar yaşandığını gösteren bir örnektir.

[Oktay ERTAN]

Sayın Tahsin Aktar'ın değişen kritik maddeleri kamuoyuyla sıcağı sıcağına paylaşması, oyuncular açısından çok önemli ve değerli bir bilgilendirmedir. Sayın Aktar kapalı hakem toplantılarını beklememiş, bizlere haklarımızı ve uğrayacağımız kısıtlamaları açıkça ifade etmiştir.

Dilim döndüğünce bu konuları yorumlamak istiyorum:

* Turnuva yönergesinde "X hamleden önce beraberlik yapılamaz." gibi bir madde varsa bu X'e kesinlikle uyulacaktır. Bunun ihlali durumunda hakemin maçı 0-0 bitirme yetkisi kesinleşmiştir.

* Piyon her üç şekilde terfi edebilir:
1. Piyon 7. yatayda tahtadan kaldırılır, 8. yataya terfi taşı konur. (eski kural)
2. Piyon 8. yataya oynar, terfi taşıyla değiştirilir. (yeni kural)
3. Piyon 7. yataydayken 8. yataya terfi taşı konur, piyon tahta dışına çıkarılır. (yeni kural) (Bir turnuvada 3. maddedeki hareketi yaparak ceza almıştım.)

* 10.2'de yapılan değişiklik hakeme inisiyatif yüklüyor: Artırma süresi ne kadar olacak? Bu da belirtilse çok daha iyi olurdu.

* Yeni bir ekleme: Turnuva yönergesinde "geç kalma süresi 0" olarak belirtilmişse bile hakem inisiyatif kullanabilir. İşte bu, hakemleri rahatlatan çok güzel bir değişikliktir.

* Cep telefonunun kapalı olmasını öngören madde, "mobil iletişim araçları" olarak genişletilmiştir. Çağa ayak uyduran, güzel bir değişikliktir bu. Olası kurnazlıkların önüne geçiliyor, böylece.

* 12. hamleye yapılan ekleme, oyuncunun talebi halinde hakemin açıklama yapmasını öngörüyor. Bu da çok güzel ve isabetli bir değişiklik olmuştur. Hakemlerin "sadece kuralları uygulayan, asık suratlı polisler" olmaktan çıkıp "gerekli durumlarda oyuncuyla iletişim kurabilen, kuralların uygulanmasına yardımcı olan bir karakter" olmaları sağlanmıştır. İletişim becerisi yüksek, satranç bilgisi sağlam olan hakemlerimiz için çok iyi bir haber.

* Gelelim en önemli değişikliğe: İmzalar atıldıktan, sonuç tescil edildikten sonra bile oyuncunun itiraz hakkı olacaktır. Ateş Ağabey'in isabetle dikkat çektiği üzere, bunun son süresi belirtilmeli. Bence kolay aşılabilecek bir eksikliktir bu. Örneğin, turnuva yönergesinde itiraz süresiyle ilgili kısıtlayıcı bie maddetye kolayca yer verilebilir. Atıyorum, "bir sonraki turun eşlendirmesi yapılmadan önce", ya da "o turun son partisinin bitiminden itibaren bir saat içerisinde". Bununla ilgili bir anım var: 2008 yılı Kulüpler Şampiyonasında oynadığım bir maçta 3 konum tekrarı yaşandı. Ancak durumumu iyi gördüğümden dolayı ses etmedim ve başka bir devam yolu seçtim. Sonuçta maçı kaybettim. Maçtan sonra itiraz ettiğimde notasyonların imzalandığını ve ilgili itirazın ancak o anda yapılabileceğini öğrenmiş oldum. Yani, çakallığım duvara tosladı. Yeni kural sayesinde böylesi durumlarda oyuncuların itiraz hakkı olacak.

* Para cezasını öngören değişikliği çok önemli bulmuyorum. Hiçbir organizatör, zaten cezasını çekmiş olan oyuncuya ek yaptırım uygulamak istemeyecektir diye ümit ediyorum.

* Oyuncunun turnuvadan çıkarılmadan önce hakemlerin organizatöre başvurmasını içeren değişiklik de pratikte çok önemli değildir bence. Organizatör, bu durumda hakemin takdir hakkına uygun davranacaktır, diye ümit ediyorum.

* Yıldırım satrancının 10 dakikadan az olmasını öngören değişiklik önemsizdir. Zaten yıldırım oyunlarının neredeyse tamamı, bu kurala uymaktadır. Ancak önemli bir değişiklik, hızlı satranç alt sınırının 10 dakikaya çekilmesiyle yapılmıştır. Buna göre hızlı satranç daha da hızlanmış oluyor.

Yeni kurallar hepimiz için hayırlı-uğurlu olsun.

[avni katipoğlu]

"parası olan Satranç oynayabilir'' harika bir cümle bahsedilen ve bahssedilmeyen tüm konuların yanıtı. Hocam sona saklamışsın.

[Sabri Koçak]

Kurallarda değişiklikler önce yapılıyor sonra tartışılıyor. Oysa tersi olması gerekir. Fakat daha önemlisi ve benim onaylamadığım, satrancı başka branşlara örneğin sporun diğer sevilen dallarına benzeme isteği. Böyle olunca zaman içerisinde kurallarla oynama ihtiyacı da doğuyor.

Beraberliği ele alalım. Bu çok satranca özgü bir durumdur. Çünkü satranç mantık ve hesap oyunudur. Seyirciler heyecan duyamıyor diye beraberliğe karşı çıkmak doğru değildir, satrancın doğasını bozar. Teklif yoluyla beraberlik, mücadele dallarında bildiğim kadarı yalnızca satrançta vardır. Bu nedenle x hamlesinden önce bebarabere yapılamaz gibi kurallar oyunu bozmaktadır. Belki galibiyeti özendirmek için puanı arttırılabilir. Konacak ödül ya da kazanılacak avantajlarda galibiyet sayısı esas alınabilir v.b.

10.2’deki değişiklik hakemin durumu kavrayabilmesi için yapılmış olmalı. Ama sonuçta bir tarafın yararına işleyebilir ki, bu haksızlığa yol açar.

Geç kalmada hakeme insiyatif tanınması bir takım ayrıcalıklı durumların ortaya çıkmasına neden olabilir. Hakem sizin mazeretinizi beğenir, benimkini beğenmez. Mazeretlerin o anda kanıtlanması nasıl olacaktır? Geçerli mazeretler nasıl belirlinecektir. Ayrıca bunun için hakem kurumunun da çok güvenilir olması gerekir.

Hakemden açıklama istenebilmesini ben de olumlu buldum. Ancak bu kural güçlü ve bilgili hakemler talep eder.

Oktay Bey, 3 konum tekrarında oluştuğu anda iddiada bulunabilirsiniz. Sonradan itiraz hakkı bunu kapsamaz. Kanımca bu itiraz maddi hatalarla ilgilidir. Örneğin 1-0 yerine 0-1 yazıp imzalamışsınızdır.

[abdulkadirbener]

Sabri Hocam

"Ceza uygulamalarında organizasyonun belirleyeceği başkaca cezalar da uygulanabilecek, örneğin yönergeye yazarak para cezası verilebilecek."

Tahsin bey aynen böyle yazmış. Burada tam olarak ne denmek isteniyor? Gerçi Ateş Ülker bey biraz açıklamış ama ben tam anlayamadım. Örnekleyerek açıklamanız mümkün müdür?

Saygılarımla.

[Sabri Koçak]

Para cezası kuşkusuz olur olmadık durumlarda işleyemez. Bu turnuvanın gidişini olumsuz etkileyen tutum ve davranışlar için geçerlidir. Daha çok ısrarla yapılan ihlaller ya da haksız çıkar elde eden davranışlar için geçerli olabilir. Örneğin bir oyuncu ikinci turda kazanmış ama sıfır yazılmış. Oyuncu son turlara kadar ses çıkarmıyor. Belki alttan oyuncularla oynadığı için bekli gözünden kaçtığı için. Son turda veya son tura yakın itiraz edip puanını alabilir. Böyle olunca bir de bakarsınız potaya girer. Bu durumda ne yapacaksınız? Bu sürecin dalgınlıktan mı yoksa bilerek mi yapıldığını nasıl ayırt edeceksiniz? Çaresiz puanını verirsiniz.
Daha sevimsiz durum bir yolla oyuncunun yardım alması olabilir. Elektronik aygıtlarla olur, konuşma, işaretleşme olabilir. Söz konusu cezalar böyle durumlarda işleyebilir. Tüm Bunlar için yönergeler çok özenli hazırlanmalı, herkes önceden neyle karşılaşacağını bilmelidir.

[mahmutosman]

Açıkcası beraberlik konusunda problem çıkabilir diye düşünüyorum. Madde cok net değil.